در این مقاله به بررسی زندگی و سیر تحول فکری و سیاسی شیخ محمود حلبی، مؤسس انجمن حجتیه، پرداخته‌ایم. برای بررسی اندیشه و ایدئولوژی شیخ محمود حلبی دو نوع اثر از او باقی مانده است: 1. آثار نوشتاری چاپ نشده، 2. گفتارها و سخنرانی‌های او بر منابر. این مقاله بر اساس بخش دوم آثار او که منبر باشد نگارش یافته است.

«حزب ایران نوین» با نظر مساعد محمدرضاشاه پهلوی در 24 آذر 1342 اعلام موجودیت کرد؛ و به‌دنبال تأسیس «حزب رستاخیز ملت ایران» در 11 اسفند 1353 منحل شد. در آن فاصله زمانی، حزب ایران‌نوین علاوه بر تشکیل دولت، فراکسیون اکثریت مجلس شورای ملی را نیز هدایت کرد. هدف این مقاله، بررسی نقش حزب ایران‌نوین در برگزاری انتخابات و جایگاه آن در مجلس شورای ملی در دوره 23 است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد انتخابات پر از تقلب دوره 23 و حضور تعیین‌کننده حزب ایران‌نوین در مجلس شورای ملی آن دوره، نافی اصل تحزب و سیاست‌ورزی حزبی منتهی به حکمرانی حزبی، در چارچوب نظام مشروطه، بود.

«قیام شیخ محمد خیابانی» که در سال 1299خ در تبریز رخ داد، ‌به‌ندرت از منظر نظریه‌­های جنبش اجتماعی مورد تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق نظریه «ترکیبی» جنبش‌ها، که تناسب بیشتری با جنبش‌های شکل‌گرفته در تاریخ سیاسی و اجتماعی معاصر ایران دارد، ‌به‌عنوان چارچوب نظری تحقیق انتخاب شد. این نظریه ‌به‌منظور تحلیل انواع جنبش‌های اجتماعی با در نظر گرفتن یک رویکرد سه وجهی، «کنش‌گران اجتماعی» و «زمینه اجتماعی» را به‌وسیله «ایدئولوژی» مسلط بر جنبش به یکدیگر متصل ‌‌کرده است. روش تحقیق مقاله حاضر، روش تاریخی است که به طرحی نظری از وضعیت جنبش شیخ محمد خیابانی، علل وقوع و شکست آن دست یافته است.

در تحقیق حاضر، با رویکردی توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش هستیم که روزنامه مساوات به عنوان یک روزنامه تندرو نسبت به قرارداد 1907 چه موضعی داشت؟ و چه راه‌حل‌هایی برای برون‌رفت از بحران ناشی از این قرارداد پیشنهاد داد؟ مساوات از ابتدا با انعقاد این قرارداد مخالفت کرد و غفلت مسئولان و دودستگی نمایندگان مجلس، منافع محمدعلی‌شاه که می‌خواست به هر نحوی در قدرت باقی بماند، اخلال در تجارت ایران، وابستگی اقتصادی ایران به ‌روسیه و انگلیس و بستن راه تجارت ایران با دیگر دولت‌های خارجی را از جمله دلایل انعقاد قرارداد می‌دانست.

دوره پهلوی دوم، دوران گسترش نفوذ ایالات‌متحده آمریکا در ایران است. از مهم‌ترین عواملی که سبب تعمیق روابط دو دولت شد، تغییر شرایط منطقه و جهان پس از جنگ بین‌الملل دوم بود. این دوره با فرازوفرودهای متفاوتی همراه بود و بازتابی از تحولات جهانی و داخلی آمریکا را در دیپلماسی آن کشور در قبال ایران نشان می‌داد. در این تحقیق روند تحولات دیپلماسی آمریکا در قبال ایران در دوران پهلوی دوم مورد بررسی قرار گرفته است. در این دوره به اعتبار رؤسای جمهوری که در ایالات متحده برگزیده شدند، هفت دولت با کارگزاران و دیپلمات‌های متفاوت روی‌کار آمد. روند بررسی‌شده، مبتنی بر توجه به سیاست‌های هر کدام از آن دولت‌ها و کارگزارانش بوده است.

حسین فاطمی از جمله اعضای جبهه ملی بود که پیش از دیگر اعضا به اندیشه تغییر نظام سیاسی از سلطنت پهلوی به یک نظام سیاسی جدید رسید. اما این ایده به سه دلیل زیر به سرانجام نرسید و در مباحث تاریخ معاصر نیز چندان به‌چشم نیامد: 1. شرایط اجتماعی و سیاسی ایران هنوز فراهم نبود، 2. در خود جبهه ملی نوعی اندیشه محافظه‌کاری در دفاع از سلطنت وجود داشت و فاطمی در اقلیت بود و 3. فاطمی نیز این اندیشه را دیرهنگام و در روزهای پیش از کودتا مطرح کرد. در این مقاله به بررسی بخشی از آرای سیاسی سید حسین فاطمی و دلایل عدم موفقیت ایده او در تغییر نظام سیاسی سلطنتی در روزهای پیش از کودتای 28 مرداد 1332 پرداخته‌ایم.