پیروزی انقلابی‌های فاقد امکانات مادی و پشتوانه خارجی در بهمن 1357 بر حکومتی که جزیره ثبات و نماد پیشرفت و ترقی در اذهان عمومی غرب بود، به همراه شعار بازگشت به ارزش‌های دینی، از چنان جاذبه‌ای برخوردار بود که بسیاری با انگیزه و اغراض مختلف به دنبال بررسی و شناخت آن برآمدند. سیاسیون درصدد شناخت انقلاب ایران برای مقابله با حرکت‌های مشابه، دانشگاهیان در جستجوی ریشه‌ها و شناخت و علل آن، روزنامه‌نگاران برای اقناع مخاطب عام و احیاناً کسب منافع مادی، و عده‌ای دیگر مانند کارگزاران حکومت سابق و خارجی‌های مرتبط با آن به دنبال دفاع از عملکرد خود بودند. به این ترتیب انقلاب ایران برای طیف‌های مختلفی در سراسر جهان، به موضوعی جذاب تبدیل شد و آثار متعددی با نگاه‌های متفاوت پیرامون آن در طی چند دهه منتشر گردید. انقلاب ایران مانند دیگر جنبش‌ها و انقلاب‌ها، موافقین و مخالفینی داردکه با نگاه و تحلیل خاص خود به بررسی آن پرداخته‌اند. بررسی سیر تاریخ‌نگاری پیرامون انقلاب و شکل‌گیری نخستین پژوهش‌های مربوط به آن، به ما کمک می‌کند تا تحولات روش‌شناسی، معرفتی و ماهیتی تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی را بهتر درک کنیم. چنین بررسی‌هایی، در نهایت چشم‌انداز پژوهش‌های آینده درباره انقلاب‌اسلامی را روشن‌تر خواهد کرد. نوشتار پیش‌رو به بررسی رویکردها و اشکال تاریخ‌نگاری در دهه شصت اختصاص دارد و به محتوی آثار و نقدهای پیرامون آنها نمی‌پردازد؛ لذا فرایند شکل‌گیری تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی و نخستین  تلاش‌ها برای ورود به این عرصه موضوعِ اصلی و کانونی آن محسوب می‌شود. بررسی سیر تاریخ نویسی پیرامون انقلاب اسلامی در دهه‌های بعد محتاج مجالی دیگر است.

دولت عراق در مهر ماه 1357 در ادامه افزایش محدودیت‌ها بر امام خمینی‌(ره)، ملاقات با ایشان را ممنوع کرد. این مسئله باعث شد ایشان تصمیم بگیرد از عراق هجرت کند. امام خمینی تمایل به اقامت در یک کشور اسلامی را داشت که فعالیت‌هایش نیز محدود نگردد. تلاش ایشان و اطرافیان‌شان آن بود که تا لحظه آخر مقصد هجرت پنهان بماند تا دولت ایران نتواند با آمادگی قبلی در این مورد برنامه‌ریزی کند. در ابتدا کشور سوریه به عنوان مقصد هجرت برگزیده شد، اما با توجه به روابط غیرحسنه دولت‌های عراق و سوریه، امام تصمیم گرفت به طور موقت به کویت سفر نماید و از آنجا به سوریه برود. با مخالفت دولت کویت، امام تصمیم گرفت به طور موقت به فرانسه برود که نیاز به اخذ روادید نداشت و در آنجا با فرصت بیشتری، محل دیگری را برای اقامت انتخاب نماید. از زمان حرکت امام خمینی به سمت مرز کویت تا ورود ایشان به ایران، کشورهای مختلفی مورد ارزیابی قرار گرفت. بعضی از این کشورها توسط یاران امام بررسی شد. بعضی دیگر را طرفداران امام در کشورهای مختلف پیشنهاد دادند یا ایشان را به کشور خود دعوت کردند. دولت‌ها و سازمان‌های مختلفی هم بنا بر اهداف و منافع خود سعی داشتند نظر امام خمینی را به کشور مد نظر معطوف نمایند. در مقاله حاضر 21 کشور مقصد که توسط افراد، گروه‌ها، سازمان‌ها و دولت‌های مختلف پیشنهاد گردید، مورد بررسی قرار گرفته است

اجرای اهداف شاه برای افزایش قدرت دربار از مجرای دولتی که نخست وزیری چون هژیر از وابستگان معروف دربار در راس آن بود، طبیعتاً با مقاومت مخالفان دربار از جمله مجلس روبرو شد و به بن‌بست رسید. بنابراین شاه تصمیم گرفت، دولت را به محمد ساعد بسپارد. ساعد توانست با بهره گیری از ترور نافرجام شاه (15 بهمن 1327) حکومت نظامی اعلام کرده و مخالفان را عقب براند. بدین ترتیب زمینه برای برگزاری انتخابات مجلس موسسان و تغییر اصولی از قانون اساسی به منظور افزایش اختیارات شاه مهیا شد. هژیر پس از واقعه ترور نافرجام شاه، به عضویت مجلس موسسانی در آمد که اختیارات شاه را افزایش داد. او سپس به سمت وزیر دربار منصوب شد و نقش مهمی در تقلب در انتخابات و جلوگیری از ورود نمایندگان مستقل و غیر درباری به مجلس شورای ملی (از مخالفان اصلی افزایش قدرت دربار) ایفا کرد.

مهندس سید ابراهیم درازگیسو (زندگی: 1398-1324خ) در سال 1347 در شهر گراتس اتریش در رشته اقتصاد صنعتی به تحصیل پرداخت. وی از فعالان جنبش دانشجویی خارج از کشور بود که قریب یک دهه (از سال 1347 تا 1357خ) همراه دیگر اعضای کنفدراسیون و اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان ایرانی در اروپا علیه رژیم پهلوی فعالیت کرد. نوشتار پیش‌رو پیرامون جنبش دانشجویی در اروپا با محوریت خاطرات و نقش‌آفرینی مرحوم درازگیسو در دو بخش تنظیم شده است: بخش اول شامل کلیاتی درباره جنبش دانشجویی خارج از کشور با محوریت دو تشکّل برجسته دانشجویی "کنفدراسیون دانشجویان ایرانی" و "اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان ایرانی در اروپا" و بخش دوم درباره سوابق این جنبش به روایت مرحوم درازگیسو در اروپا بویژه اتریش و آلمان (1357-1347) است. خاطرات وی حاوی اطلاعاتی از فعالیت دانشجویان مسلمان ایرانی در اروپاست که انتشار آن می‌تواند باعث تقویت تاریخ نگاری انقلاب اسلامی و روشنگر آن مقطع تاریخی به عنوان یک روایت دستِ اول باشد. نظر به اهمیت این موضوع، نگارنده با استفاده از اسناد، منابع کتابخانه‌ای و خاطرات به بررسی و تبیین این موضوع پرداخته است.

دوران تبعید امام خمینی در کشور عراق با محدودیت‌ها و سیاست‌های مقابل‌های زیادی علیه ایشان از سوی رژیم پهلوی و دولت عراق همراه بود. سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی دو رژیم پهلوی و بعث از شیوه‌های مختلف برای کاهش نفوذ و شهرت امام خمینی بهره گرفتند. باتوجه به سیاست‌های محدودسازی امام خمینی در دوران تبعیدشان در کشور عراق، مقاله حاضر تلاش دارد با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای و اسناد تاریخی به این سوال پاسخ دهد که سیاست‌های محدودسازی فعالیت‌های امام خمینی(ره) در دوران رژیم بعثی عراق مبتنی بر کدام برنامه‌ها و روش‌ها بوده است؟ یافته‌های مقاله نشان می‌دهند حزب بعث تلاش کرد در گام نخست، با مذاکره و گفتگو به مقابله با سیاست‌های تبلیغی و سیاسی امام بپردازد و بعد از توسعه مبارزات سیاسی و سخنرانی‌های قاطع امام خمینی، دامنه کنترل‌ها، نظارت، بازرسی و محدودیت روابط با زائرین و نیروهای انقلابی افزایش یافت. قسمتی از اقدامات مقامات عراقی در نظارت و برخورد با امام خمینی براساس درخواست‌ها و مطالبات ساواک بود و طبق توافق نامه‌های مشترک بین دو کشور، با همفکری و برنامه‌ریزی مشترک تلاش شد از مرجعیت و شهرت امام خمینی جلوگیری شود. در راستای این سیاست، محدودیت شبکه ارتباطی امام خمینی و جلوگیری از مصاحبه، تماس تلفنی و ارتباط با روحانیت انقلابی در دستور کار سازمان امنیت عراق قرار گرفت. محاصره نظامی و ارتباطی بیت امام آخرین سیاست محدودسازی بود که با واکنش آن حضرت مواجه شد و ایشان تصمیم به هجرت از عراق گرفتند.

در کنش‌های سیاسی قرن اخیر، متغیر نفت همواره در سیاست داخلی و خارجی تاثیر زیادی داشته است. در جریان حرکت انقلاب اسلامی، اعتصاب کارکنان صنعت نفت در خوزستان و شعبه‌های آن در سایر استان‌ها، که از شهریور تا اواسط دی ماه ادامه داشت به سرعت به مسئله نخست کشور و بحران بزرگ برای رژیم پهلوی تبدیل شد. پرسش تحقیق حاضر این است که این حرکت، چگونه در پیروزی انقلاب اسلامی تاثیر گذار بود؟ نوشتار پیش‌رو با تاکید بر اسناد ساواک و اسناد سفارت آمریکا، به این پرسش می‌پردازد. این تحقیق نشان می‌دهد که این حرکت منجر به ایجاد اتحاد و یکپارچگی میان اقشار مختلف مردم شد و آنها را در رسیدن به اهداف ملی خود، هماهنگ‌تر کرد. اقشار مختلف مردم، ضمن همبستگی با کارکنان صنعت نفت و حمایت روانی و مالی از آن‌ها، سعی کردند به تداوم این حرکت کمک کنند. تداوم اعتصاب‌ها موجب فلج شدن عملکرد سیستم حکومت شد؛ عملکرد نهادهای دولتی به هم ریخت و زمینه نارضایتی بیشتر مردم و تضعیف ارتش به عنوان یکی از نهادهای مؤثر در سرکوب و خشونت را فراهم کرد. علاوه بر این، نحوه مدیریت این اعتصاب‌ها توسط امام خمینی، اقتدار، پشتوانه مردمی و توان رهبری امام خمینی را به صورتی ملموس نشان داد. در نهایت، این اعتصاب‌ها، روحیه میهن‌پرستی مردم را تقویت و جایگاه حامیان خارجی شاه را تضعیف کرد.