آنچه پس از پیروزی انقلاب اسـلامی از یـادداشتهای دکـتر سید حسین فاطمی در دوره اختفای خود پس از کودتای 28 مرداد 1332 منتشر شد، نخستین بار در کتاب جنبش ملی شـدن صنعت نفت و کودتای 28 مرداد 1332 بود. (1) نویسنده در توضیح به دست آوردن یادداشتها آورده است کـه «پس از انقلاب 1357 از میان اوراق و نوشتههای ضـبط شـده، فقط این قسمت از یادداشتهای وی به وسیله دوستدارانش در اختیار خانواده دکتر فاطیم گذارده شد. » (2) زمانی بعد، همین یادداشتها در کتاب خاطرات و مبارزات دکتر حسین فاطمی منتشر شد. (3) تفاوت این یادداشتها با قبلی، فـقط در پاورقیهایی است که کوشنده کتاب بدان افزوده، اما توضیحی در چگونگی به دست آوردن آن نداده است. پس از کشف مخفیگاه دکتر فاطمی و دستگیری او، گروهی از افسران فرمانداری نظامی آنچه از محل اقامت او به دست آمده بود، بـخشی از کـتابها و مجلات داخلی و خارجی، اعلامیهها و برخی اوراق دیگر را قابلملاحظه ندانستند، اما 9 مورد از این مدارک را «اوراق قابل استفاده» دانستند و بدین شرح از آنها یاد کردند: «1-نامههایی خطاب به عیالش پریوش؛ 2- یادداشتهای مربوط به اوضـاع سـیاسی کشور؛ 3-نامههای عیالش که در پاسخ نامههای او نوشته است؛ 4-دو پاکت کوچک به خط یک نفر؛ 5-یادداشت جریان وقایع 28 مرداد (ناتمام) ؛ 6-سه برگ اعلامیه و سر مقاله فوق العاده باختر امروز و پیـشنویس بـه روزنامه کیهان؛ 7-کارت احمد توانگر؛ 8- (2) نامه به امضاء مستعار سید علی توکلی (قابلتوجه است) ؛ 9- (2) یک طغری چک سفارت امریکا در ایران به نام حسین فاطمی به مبالغ سیصد دلار در تاریخ 26 مـه 1952. » آنـچه از ایـن موارد در دو کتاب یاد شده بـه چـاپ رسـیده همانا پنجمین مورد از اوراق به دست آمده است؛ یعنی یادداشت نیمه تمام جریان وقایع 28 مرداد. در زمستان 1382 فصلنامه مطالعات تاریخی در نخستین شماره خـود تـحت عـنوان «یادداشتهای منتشر نشده دکتر سید حسین فاطمی» کـه نـگارش آن را در زمان اختفا آغاز کرده، اما به دلیل دستگیری ناتمام باقیمانده بود، انتشار داد (4) ، که دومین مورد از اوراق کشف شده در گـزارش افـسران فـرمانداری نظامی است. آن یادداشتها همه نوشتههای دکتر فاطمی در دوره گریز از مـأموران حکومتی نبود. وی در این دوره نامههایی را نیز برای همسرش مینوشت. این نامهها برای فرستاده شدن به همسر (پریوش سطوتی) نـگاشته نـمیشد، بـلکه نوعی واگویه مکتوب با خود بود که برای نگارش آنها قـالب نـامه را انتخاب کرده بود. به این نامهها در نخستین مورد از گزارش افسران حکومت نظامی اشاره شده است. دکـتر فـاطمی عـنوان این نامهها را «یادبود غم انگیزی از روزهای دربهدری» گذاشته بود و در ابتدا، علت نـگارش آنـها ار چـنین توضیح داده بود: «این یادداشتها را به همسر باوفایم که در روزهای دربهدری من-بعد از کـودتای 28 مـرداد 1332-اشـکهای فراوانی بر بالین فرزند یازده ماههام ریخته است، تقدیم میکنم. این نامهها را هر روز عـصر کـه آفتاب میرفت غروب کند و نشانه آن بود که یک روز دیگر از عمر مرا دور روزگـار در کـام خـود فرو برده و غصه تازهای بر غم زن بینوای من افزوده است، در کنج تنهایی دور از جنجال مـحیط خـارج نوشتهام تا اندکی از رنج تنهایی و تشویش دلم کاسته شود. این اوراق یادگار و یادبود یـک دوره وحـشت، یـک عصر تسلط اجنبی و یک عهد بدبختی وطن من است که هیچ وقت تا این حـد نـاتوان و لگد خورده و منکوبش ندیده بود. شهریور 1332. »
دوران اختفای دکتر فاطمی 207 روز بود؛ از روز کـودتا تـا 22 اسـفند 1332، تا اینکه در آخرین مخفیگاهش در خانهای واقع در شمیران دستگیر شد. بازخوانی نامهها نشان میدهد که دکـتر فـاطمی هـفت مخفیگاه عوض کرده است. (5) در نامه 25 شهریور مینویسد که بالاخره از زیر زمین خـارج شـده و در یک اتاق کوچک جای گرفته است. در ششم مهر مخفیگاه خود را پس از 38 روز عوض میکند. در نامه شانزدهم مـهر یـادآور میشود که ظرف دو روز سه خانه عوض کرده است. یک روز بعد (هفدهم مـهر) از پنـجمین پناهگاه خود خبر میدهد. روز چهارشنبه 29 مهر وارد شـشمین مـخفیگاه مـیشود. چهاردهم آبان به آخرین مخفیگاه نقل مـکان مـیکند و تا زمان دستگیری در آنجا به سر میبرد. این همان خانه دکتر محمود مـحسنی در تـجریش، کوچه فرمانفرما معروف به کـوچه تـکیه پایین بـود. این مقاله به معرفی چند نامه و یادداشت از سید حسین فاطمی می پردازد.
