پسین روز دوشنبه، ۲۱ آبان ۱۳۴۱ ، در تنگاب (= تنگآ ب) فیروزآباد فارس، قتلی اتفاق افتاد، که سرآغاز هجوم دوباره حکومت پهلوی به ایلات و عشایر جنوب بود. قتل کاملاً اتفاقی مهندس »شاهپور ملک عابدی، رئیس حوزه اصلاحات ارضی فیروزآباد، مستمسکی مهم برای سرکوب قطعی و دائمی عشایر جنوب به وسیله حاکمان عصر پهلوی دوم گردید. تبلیغات سرسام آور، مستمر و طولانی حاکمان رژیم، تمام صفحات روزنامه ها و مجلات و نیز رادیو و تلویزیون را فراگرفت. به نظر می رسد، تمام این تبلیغات، علیه عشایر جنوب و در جهت ایجاد زمینه مساعد برای سرکوب شدید و خشن آنان و نیز تمهیدات مناسب برای خاتمه دادن به زندگی ایلی و عشیره ای و اقتدار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آنها بوده است. به گونه ای که دکتر حسن ارسنجانی وزیر کشاورزی وقت به صراحت اعلام کرد: به افتضاح چادرنشینی در فارس خاتمه می دهیم. این گفته کسی است که ظاهراً از روشنفکران و آزاداندیشان عصر بوده و رهایی رعیت از سلطه مالک و خان را می طلبید.

مقاله حاضر گزیده ای از کتاب در دست نگارش با عنوان قیام عشایر جنوب که طی آن به نقش و تأثیر نهضت امام خمینی ، در ایجاد و استمرار قیام عشایر جنوب پرداخته است.|
این مقاله - به اختصار - به نقش روحانیت مبارز و در رأس آن امام خمینی ، در آغاز و انجام قیام عشایر جنوب ، طی سالهای ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳ پرداخته است و اصالت دینی حرکت عشایر را به تصویر کشیده است. با کمال تأسف ، قیام عشایر جنوب در سالهای یادشده، تاکنون ،
طرف توجه قرار نگرفته و بنا به دلایل مختلف ، آن گونه که شایسته آن بوده و هست ، بازگو نگردیده است . اسناد موجود بیان می کند که قیام عشایر جنوب ، از مؤثرترین قیاسهای مردمی عصر پهلوی بوده ، ضربات و تبعات بسیاری برای رژیم پهلوی در برداشته است.
به گونه ای که «حسین فردوست، به صراحت ، اذعان می کند که از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، که دوران ۲۵ ساله دیکتاوری محمدرضا شروع شد، تا انقلاب در حادثه مهم امنیت سلطنت او را | به مخاطره انداخت . یکی شورش عشایر جنوب در سالهای ۱۳۴۰-۱۳۴۱ [۱۳۴۲ - ۱۳۴۱] بود و دیگری قیام وسیع ۱۵ خرداد ۱۳۴۲.
حرکت انقلابی سال ۱۳۴۱ به رهبری امام خمینی ، آشکارا تفاوت اساسی با حرکتهای پیشین روحانیان داشت . که مهم ترین تفاوت آن ، چگونگی تداوم نهضت بود. هر چند در آغاز نهضت - و پس از اعلام لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی - همه روحانیون و از جمله امام خمینی ، به نرمی سخن می گفتند و اعلامیه می دادند؛ اما پس از مشاهده بی توجهی دولت نسبت به تذکراتشان ، تندی آشکاری در کردار و گفتار خویش به وجود آوردند. در این میان ، البته امام خمینی یک استثناء بود، و بزودی عنان مبارزه را به دست گرفت. محمدرضا پهلوی که از حوادث و خطرات سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ ، به سلامت گذر کرده بود؛ هیچ گاه خطر تازه ای را متوجه تاج و تخت خود نمی دید. بویژه آنکه مرجع بزرگ تشیع - حضرت آیت الله بروجردی - به تازگی وفات یافته بود، و جانشین معروفی در حوزه های علم و دین ، به جای وی به مردم معرفی نشده بود. با این اندیشه ، شاه ، خود را یکه تاز میدان سیاسی به شمار می آورد و اریکه قدرت را بلامعارض می دید.
بنابر این اسدالله علم - نخست وزیر - الایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی، را در ۱۴ مهر ۱۳۴۱ از تصویب گذراند. شروطی که در این لایحه آمده بود، خشم روحانیت را برانگیخت . در این لایحه «قید اسلام از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان، و نیز قید سوگند به قرآن » حذف شده بود، به زنان حق رای داده بودند. بنابراین ، هر انتخاب کننده و انتخاب شونده غیر مسلمانی می توانست در انتخابات شرکت نماید و به جای سوگند به قرآن ، به هر کتاب آسمانی سوگند یاد نمایند. این لایحه در حالی تصویب می شد، که در اصول ۹۱ و ۹۲ متمم قانون اساسی ، تشکیل انجمنهای ایالتی و ولایتی پیش بینی شده بود، و شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان در مواد ۷ و ۹ نظام نامه انجمن مصوب دوره اول مجلس معین شده بود.

در تابستان 1309، لشکری به استعداد ده‌ هزار‌ نـفر‌ از ارتـش رضـا شاه، برای «قلع و قمع» ایل‌ بویر احمد، از شیراز راهی «منطقه» شد‌. این لشکرکشی عظیم و گـسترده، که بیش از یک ماه‌ به طول انجامید و منجر‌ به درگیریهای سخت و سنگینی‌ مـیان‌ طرفین شد، خسارات جـانی و مـادی فراوانی بر جای گذاشت. این بویر احمد؛ از همان ابتدا و پیش از ورود نظامیان به‌ منطقه، در میانه راه با آنان درگیر شد. نخستین درگیری، در‌ قریه «سنگر» ، حد فاصل شیراز و اردکان فارس رخ داد. پس از آن، بویر احمدیها، به اردوگـاه نظامی مستقر در اردکان، شبیخون زدند و در حد فاصل میان اردکان فارس و یاسوج بویر احمد‌ و در‌ مسیرهای «کمهر»  (-کوه مهر؟ ) ، «کاکان» و «سنگ و منگ» ؛ درگیریهای متناوب و خونینی رخ داد. با سرازیر شدن لشکریان دولتی به دشتهای یاسوج و تـل خـسرو، منطقه مسکونی این بویر احمد علیا، به‌ تصرف نظامیان‌ درآمد‌. در پی آن، مناطق دیگری چون دشت روم و سپیدار-که اکنون خالی‌ از سکنه شده بود-نیز به تصرف لشکر مهاجم درآمد. این مهاجمان مـوفق و مـغرور، به رغم‌ تلفات‌ زیاد‌، جنگچویان بویر احمدی را به منطقه مسکونی خویش، عقب راندند. اما، ورود این نظامی، به تنگه‌ای صعب و خطرناک به نام «تنگ تامرادی» ، تبعات فوق العاده سنگینی‌ بـرای آنـان و حکومت‌ رضا‌ شاه‌ در پی داشت. محاصره این‌ لشکر‌ ده‌ هزار نفری؛ چهار شب و روز نبرد بی‌وقفه و بی امان؛ امان خواستن نظامیان برای خروج از تنگه؛ کشته و مجروح شدن‌ دو هزار‌ نظامی‌؛ و بالاخره‌ اجـازه خـروج از تـنگه؛ خلاصه‌ای است از یک‌ تراژدی‌ واقـعی، کـه‌ بـه رغم منحصر به فرد بودن آن، هنوز هم توجه شایانی نسبت به آن نشده است. هرچند‌، نویسندگان‌ محلی‌ در آثار خویش پس از انقلاب، به نـبرد تـنگ تـامرادی‌ پرداخته‌اند؛  اما بهترین تحقیق درباهر این نبرد تـاریخی، بـه همت ارجمد «کاوه بیات» تألیف و منتشر گردیده است. با‌ این‌ حال‌، هنوز ارزش و اهمیت نبرد مذکور، و دامنه تأثیر آن در تاریخ عـصر‌ پهـلوی‌ و ایـلات جنوب، آن گونه که باید، بیان نشده است. در این مقاله تـأثیر و ارزش مقاومت و مبارزه‌ بویر‌ احمدیها‌ و خلق «حماسه» ای ایلی، به تصویر کشیده شده‌ است.

قیام عشایر‌ ایل بویراحمد که در واسط اسفندماه 1341 و پس از انـقلاب سفید شاه آغاز‌ شد،  یکی از مهم‌ترین‌ وقایع‌ تاریخ عصر پهلوی دوم) 1320-1357 هـ ش) به شـمار می‌رود، و با توجه بـه اهـمیت آن‌1تاکنون کمتر مورد توجه محققان و پژوهشگران بومی و غیر بومی قرار گرفته است. در این مقاله، کوشیده‌ شده است تا نمایی کلی و تحلیلی تازه از قیام ارائه شود؛ به همراه‌ گوشه‌هایی از اسباب و علل، زمـینه‌ها، پیامدها و نظر مخالفان و موافقان آن.