انگلیسی‌ها در سال 1812م نمایندگی سیاسی خود را در بوشهر تأسیس کردند و از آن پس تا حدود یک قرن به طور مستمر به افزایش نفوذ خود در خلیج‌فارس مشغول بودند.2 

 کم‌کم شیخ‌نشین‌های ساحل جنوبی خلیج‌فارس تابع انگلستان شدند و این در حالی بود که دولت وقت ایران به دلیل ضعف روزافزون کمتر به خلیج‌فارس توجه می‌نمود. لذا سیاست و تجاوز انگلستان در بخش اعظم قرن نوزدهم در خلیج‌فارس جریان داشت و مرکز هدایت آن نیز بوشهر بود. در اواسط قرن نوزدهم دو تحول عمده اوضاع خلیج‌فارس را به آرامی دگرگون ساخت. اول تأسیس حکمرانی بنادر و جزایر خلیج‌فارس با مرکزیت بوشهر بود که به دولت ایران امکان نظارت مستقیم‌تری بر سواحل خود در خلیج‌فارس می‌داد؛ دوم به قدرت رسیدن مدحت پاشا در عراق که از جمله اقدامات او توسعه و تقویت دریانوردی و بازرگانی بصره بود، که اگر چه می‌توانست به گسترش تجارت انگلستان در بین‌النهرین منجر شود، اما به دلیل آنکه سرانجام در اواخر قرن نوزدهم میلادی دولت عثمانی به سمت امپراطوری آلمان گرایش نشان داد، به ضرر انگلستان تمام شد.  با شروع جنگ جهانی اول و پیوستن عثمانی به اتحاد مثلث، انگلستان در خلیج‌فارس وضع را  در خلیج‌فارس بسیار خطرناک یافت. از یک سو مواضع خط مقدم مرزهای عثمانی به منابع نفتی خوزستان، که انگلستان دارای امتیاز بهره‌برداری آنها بوده و در چنین شرایطی برای تأمین سوخت نیروی دریایی خود سخت بدان احتیاج داشت، نزدیک بود؛ و از سوی دیگر بوشهر به عنوان باارزش‌ترین نقطه ارتباطی، اقتصادی و سیاسی خلیج‌فارس کانون فعالیت‌های شدید ضدانگلیسی شده بود.

تکوین وهابیت، معلول چند تحول تاریخی و بازماندن آموزه‌هایی تقریباً ثابت تا به امروز است. وهابیت از نظر تاریخی نگاهی بسیط به عقل داشته و با توقف در ظواهر آیات و روایات و اصرار بر تفسیر خویش، مخالف را با جدل محکوم کرده و سایران را با همین روش و نیز با برانگیختن عواطف به پذیرش محض تفاسیر ظاهرگرایانه دعوت می‌کند. تفسیر ظاهرگرایانه وهابیت، صرفاً تفسیر متن مکتوب نیست، بلکه تفسیر از هستی را نیز شامل می‌شود و بدین ترتیب هر نوع ارتباط بین انسان و عالم غیب و به ویژه در قالب مفهوم ولایت به حداقل می‌رسد. علت اصلی عداوت وهابیت با تشیع، تصوف و فلسفه به همین موضوع بازمی‌گردد. بسط وهابیت از یک مذهب حنبلی به یک گفتمان فرافقهی ظاهرگرا در سه شاخه سنتی، جهادی و میانه‌رو، زمینه توفیقات عملی این گرایش را افزایش داده است. در ایران، بسیاری از زمینه‌های توفیق وهابیت، ناظر به گسترش مدرنیزاسیون است. تاریخ تجدد ایران، به رهبری روشنفکران، سرشار از شعارها و دیدگاه‌های سطحی از عقل و نفی عالم معنا به بهانه مبارزه با خرافات است. این شباهت‌ها، هم در روشنفکران مذهبی و هم در مذهبی‌های مدرنیست جدی می‌شود و زمینه‌ای مغتنم برای وهابی‌ها فراهم می‌آورد تا گسترش دیدگاه‌های خود را پی بگیرند. قرابت‌های مبنایی بین روشنفکران ایرانی و وهابیان، می‌تواند زمینه توسعه و رشد بیشتر گفتمان وهابیت و ظاهرگرایی را در ایران حتی در مناطقی که قبلاً فاقد زمینه حضور وهابیت بود - فراهم آورد.

 پروفسور رابرت رایت نویسنده این کتاب، مورخ و استاد تاریخ دانشگاه ترنت کانادا است که به ویژه به علوم سیاسی علاقه‌مند است. وی نویسنده 5 کتاب است که برای کتاب «سه شب در هاوانا» (2007) موفق به دریافت جایزه للابه عنوان پرفروشترین کتاب سال شد. رابرت رایت به پیشنهاد انتشارات هارپر کالینز کانادا به مناسبت سی‌امین سالگرد واقعه گروگانگیری تصمیم به انتشار کتابی درباره کن تیلور سفیر وقت کانادا در ایران (1978-1980) گرفت. این کتاب با عنوان «مأمور ما در تهران: کن تیلور و بحران گروگانگیری» در سال 2010 به چاپ رسید. در این کتاب خاطرات تیلور از ایران، بحران گروگانگیری و نقش وی در این دوران آمده است. رابرت رایت قصد دارد تا در این کتاب درباره اقدامات کن تیلور در ایران بیشتر توضیح دهد؛ اقدامات مردی که درباره وی و فعالیت‌هایش در سه سال ابتدایی انقلاب اسلامی و به ویژه پس از اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام، پیش از این اطلاعات دقیقی نبود؛ خاطراتی که تیلور شخصاً تمایل داشت هیچ‌وقت آشکار نشود. تیلور در اظهارنظری درباره انتشار این کتاب در نسخه اینترنتی روزنامه گلوب‌اندمیل گفت: «فکر نمی‌کردم روزی این راز فاش شود. این موضوع برای 30 سال مخفی مانده بود و انتظار داشتم تا 30 سال دیگر نیز مخفی بماند.» این مقاله به معرفی این کتاب می پردازد.

 فرقه‌های بابیت و بهاییت از جمله شکافهای اجتماعی ـ سیاسی ‌(و به ظاهر مذهبی) هستند که در قرن نوزدهم میلادی در جامعه ایران بنا به شرایط خاص سیاسی ـ اجتماعی ـ اقتصادی و متأثر از عوامل داخلی و خارجی مجال ظهور و بروز یافتند. چگونگی شکل‌گیری این فِرَق را می‌توان به گونه‌ای خطی ترسیم نمود. بدین معنا که با شکل‌گیری فرقه شیخیه ابتدا بابیت و بالاخره بهاییت تشکیل گردید. این فرقه‌سازیها درست هم‌زمان با رویکرد ناقص، سطحی و نارسای ایرانیان با تجدد و مظاهر آن بوده است. البته در این میان شرایط خاص سیاسی ـ اجتماعی بویژه نابودی و اضمحلال حیات اقتصادی ـ اجتماعی ناشی از استبداد داخلی و ناتوانی و نالایقی و فساد هیأت حاکمه، جنگهای طولانی و فرسایشی ایران و روس و بروز و ظهور بسیاری از مسائل و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و... در ایران را نمی‌توان در پیدایی و ظهور این فرقه‌ها نادیده گرفت. شدت و وخامت اوضاع و شرایط اجتماعی ـ اقتصادی آن دوران به گونه‌ای بود که برخی از علما و متدینین، آن شرایط را شرایط عصر ظهور موعود آخرالزمان ارزیابی می‌نمودند. از این رو برخی از پیروان شیخیه به اصرار و تأکید «سیدکاظم رشتی» به جستجو و تلاش برای یافتن قائم آل محمد(ع) برآمدند. این توجه و کنکاش برای یافتن موعود آخرالزمان توسط پیروان فرقه شیخیه و از طرفی دیگر برخی تعالیم و آموزه‌های خاص این فرقه در باب «مهدویت» من‌‌جمله مقولاتی چون «شیعه کامل» و «رکن رابع» باعث گردید که «سیدعلی محمد باب»، از شاگردان سیدکاظم رشتی، در طرح ادعاهای بزرگ خود و تأسیس فرقه بابیت، از آن شرایط و آ‌موزه‌ها حداکثر بهره‌ را بجوید. همزمان برخی از دولتمردان و صاحب‌نظران و صاحب‌منصبان سیاسی ـ اجتماعی آن دوران از ضرورت نوسازی و ایجاد برخی اصلاحات سیاسی ـ اقتصادی و بویژه نظامی سخن گفتند و اقداماتی نیز انجام دادند. تقلید از فرنگ و یا استفاده از تجارب آن کشورها از جمله راه‌حلهای مطرح شده بود.

پس از تسخیر سفارت آمریکا در 13 آبان 1358 به دست دانشجویان پیرو خط امام «جیمی کارتر» رئیس‌جمهور وقت آمریکا در بحرانی 444 روزه گرفتار شد. در این دوره «سایروس ونس» وزیر وقت امور خارجه ایالات متحده و «زبیگنیو برژینسکی» دستیار امنیت ملی آمریکا به عنوان مؤثرترین مهره‌های دولت کارتر، بازیگران و طراحان اصلی کاخ سفید برای برون‌رفت از بحران گروگان‌گیری بودند. ونس در پی حل بحران از طریق راه‌کارهای دیپلماتیک بود و برژینسکی تنها راه برون‌رفت از بحران پیش‌آمده را برخورد  نظامی با جمهوری اسلامی می‌دانست. پس از ناکارآمدی شیوه‌های دیپلماتیک ونس، دولت کارتر بر اساس ایده و نظر برژینسکی در تاریخ 24 آوریل 1980 برابر با 4 اردیبهشت 1359 اقدام به عملیات نجات گروگان‌ها موسوم به عملیات پنجه عقاب در خاک ایران کرد که در همان مرحله اول در صحرای طبس با شکست سنگینی مواجه شد. در پی این شکست سایروس ونس که مخالف حمله نظامی بود از وزارت امور خارجه استعفا داد و دولت کارتر در انتخابات ریاست جمهوری با قبول شکست از «رونالد ریگان»، کاخ سفید را به جمهوری‌خواهان سپرد. متن پیش رو ضمن بررسی و تحلیل آنچه در آن مقطع تاریخی گذشت در پی یافتن جواب سئوالاتی است که چگونه هواپیماها و هلی‌کوپترهای آمریکایی به داخل خاک ایران وارد شدند، بدون این که خبری از آژیر هوائی باشد و چرا چند روز قبل از عملیات آمریکائی‌ها، پدافند‌های هوایی و رادارهای متحرک از چندین پایگاه هوایی در منطقه شرق کشور به دستور سرتیپ باقری جمع‌آوری می‌شود و دیگر آنکه به چه سبب و بر اساس چه دلیل و برهانی فانتوم‌های نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران، هلی‌کوپترهای جامانده از ارتش آمریکا را بمباران می‌کنند و یک سری اسناد و مدارک موجود در داخل هلی‌کوپترها را از بین برده و همچنین باعث به شهادت رسیدن محمد منتظرقائم فرمانده سپاه یزد می‌شوند.

با اتکای به منابع و مآخذ متقن تاریخی بر این باوریم که بسیج گسترده مردم کشور در نهضت عدالت‌خواهانه، ضداستبدادی و ضداستعماری مشروطیت فقط با خیزش و مدیریت علما و فقها امکان عملی پیدا کرد و حرف‌شنوی و اعتماد عموم ملت به علما و مجتهدان شیعه، که در تاریخ طولانی تشیع ریشه داشت، تقریباً به سرعت انقلاب مشروطیت را به پیروزی رسانید و اساساً منورالفکران و فعالان سیاسی غربگرا نفوذ قابل اعتنایی در میان توده ملت نداشتند. در آن اوضاع و احوال بسیاری از اصلاح‌طلبان سخت امیدوار بودند که با رهبری و هدایت عالمان و فقیهان آگاه به زمان شیعه، به شیوه استبدادی حکومت و نیز به نفوذ و سلطة بیگانگان پایان دهند. در این میان دو موضوع پیشاپیش عیان و غیرقابل انکار بود: نخست آن که جز عالمان و فقیهان شیعه که نفوذ و حضوری ریشه‌دار، گسترده و عمیق در جامعه ایرانی مسلمان و شیعه دارند، هیچ فرد یا گروهی دیگر را یارای بسیج عمومی در راستای اهداف اصلاح‌طلبانه و احیاناً انقلابی نیست؛ دوم آن که عالمان و فقیهان شیعه در جایگاه پیشگامان و میراث‌داران اندیشه و تفکر سیاسی، مذهبی و فرهنگی در جامعة ایرانی و بسیاری دیگر از نقاط جهان اسلام از مجموعه تحولات، رخدادها و پدیده‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، تکنولوژیکی و نظامی آن روزگار ایران و (بالاخص) جهان غرب آگاهی‌های بسنده و گاه عمیقی داشتند و به تبع آن برای مشارکت و حضور فعال و تعیین‌کننده در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پیش روی جامعه ایرانی (بر مبنای فرهنگ تشیع) از آمادگی لازم برخوردار بودند.1 و این جایگاه رفیع و دیرپای عالمان و فقیهان شیعه و نیز مذهب تشیع در جامعة مسلمان ایرانی حتی در نزد رهبران و تأثیرگذاران در سیاست و مدنیت غرب و اروپا امری شناخته شده بود. بدین ترتیب مجموعه اسناد و مدارک نشان می‌دهند که در آستانة انقلاب مشروطیت عالمان و فقیهان آگاه به زمان شیعه در ایران و عراق از ضرورت یافتن و به کار بستن راهکارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کارآمد و مطلوب جهت رهایی و برون‌رفت از مشکلات عدیدة داخلی و نیز سلطة روزافزون خارجی نیک آگاه بودند و چنین نبود که به یکباره، ناخواسته و بی‌اطلاع از آنچه در کشور می‌گذشت با پدیده مشروطیت روبرو شوند