بسیاری از نویسندگان و محققان،شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران را بررسی کرده‌اند و هر یـک از زاویه دانش خود بـه تـحلیل آن پرداخته‌اند.آنان انقلاب ایران را در مقابل سایر انقلابها، ارزیابی نموده‌اند.فرد هالیدی(1)در تبیین انقلاب ایران به پنج عامل اشاره می‌کند:
1 - توسعه ناهماهنگ و سریع اقتصاد سرمایه‌داری ایران
2 - ضعف سیاسی رژیم شاهنشاهی
3 - ائتلافهای گـسترده نیروهای مخالف
4 - نقش اسلام و رهبری - (امامت و ولایت)در بسیج نیروها
5- زمینه متغیر و نامعلوم محیط بین‌الملل.(2)
علاوه بر عوامل فوق، شکست مالی حکومت،تباهی طبقه حاکم،ناهمسانی طبقاتی و کاربرد زور نیز مورد تأکید قرار گـرفته اسـت.
انقلابها به اشکال مختلفی بروز می‌کنند و هرکدام با شیوه‌ای خاص به نقد گذشته و تبیین آرمانهای آینده می‌پردازند؛انقلاب فرانسه با زمینه ایدئولوژیک در روشنگری قرن هجدهم، آرمانهایش را در قالب مفاهیم آزادی،برابری و بـرادری مـعرفی کرد.انقلاب روسیه نیز با زمینه سوسیالیسم قرن نوزدهم،طرحهای خود را برای آینده در چارچوب دولت بی‌طبقه بیان کرد که از طریق دیکتاتوری پرولتاریا تحقق می‌یابد.انقلاب ایران نیز خود را در تعابیر ایـلامی بـا انتقاد دینی از نظم گذشته و تبیین نظم جدید مطرح نمود.(3)از این‌رو،دو سؤال اساسی مطرح است:
آیا دلیل اساسی شکل‌گیری انقلاب ایران برهمین موارد استوار است؟آیا در شکل‌گیری انقلاب ایران منابع ایرانی نـقش داشته‌اند؟برای پرداخـتن بـه این‌موضوع باید به تحلیل شـرایط جـامعه ایـران قبل از سال 1357 پرداخت.
