علی شریفی
رهبری جنبش بر این باور بود که انگلیسیها با تصرف بندر بوشهر، عملا راه ارتباط تجاری و حیات منطقه و سـاکنان آن را بـا دیـگر مراکز مهم تجاری جنوب قـطع کـردهاند. بـدین طریق انگلیسیها علاوه بر حیات سیاسی، حیات اقتصادی مردم جنوب شامل دشتستانیها را نیز به مخاطره انداختند. براساس گزارشهای سالیانه سرپرستی سـایکس، از اوضـاع اقـتصادی بوشهر در سالهای 1906-1905 م، روشن میشود که مسیوهین ستز در واپسـین روزهـای سال، از بنادر دریای خزر به بوشهر انتقال یافت و به جای مسیو و افلیرات به مدیریت کل گمرکات جنوب منصوب گـشت. وی در بـدو ورود بـه بوشهر امیدوار به حل مشکلات موجود بود. اما تا حـدودی ناکام ماند زیرا در آغاز مایل به پیگیری و اجرای جدیتر از پیش مقررات گمرکی بود. در نتیجه تجار ایرانی و اروپایی بـه عـنوان اعـتراض، از ترخیص کالاهایشان از گمرک بوشهر خودداری کردند و تجار ایرانی حتی پا را فراتر نـهاده بـا ارسال تلگرافی به شاه و نخت وزیر درخواست رسیدگی نمودند. مقامات مسئول در تهران نیز در تلگرافی از عالیجناب دریـابیگی خـواستند تـا در مورد اعطای امتیاز به تجار با مدیر گمرک همکاری کرده آنها را بـه تـرخیص کـالا ترغیب سازد. با این حال سایکس از روش بسیار سخت و انعطافناپذیر مسیو هین ستز با تـجار و پیـلهوران مـحلی و همچنین عامه مردم که از پشتیبانی عمیق روحانیون برخوردار بودند نگران بوده است. بنابراین تـشکیلات گـمرک مطابق خواست مردم تغییر نکرد. بر همین اساس در فوریه 1906 م [بهمن 1285] زمانی که مـدیر کـل گـمرک از تخلیه محموله شناورهای محلی در باراندازهای خصوصی جلوگیری کرد، مردم با مراجعه به علما مـدیر گـمرک را ودار به لغو دستوراتش ساختند. از سوی دیگر اجرای تعرفه جدید گمرکی، تجار محلی را بـه قـاچاق کـالا ترغیب کرد. با پیروزی جنبش مشروطیت و گسترش روح ملیگرایی و آگاهی عمومی از شرایط سیاسی، مردم ایران بـویژه مـردم بوشهر که از نزدیک با فشار و سختگیری انگلیسیها آشنا بودند، منافع انگلیسیها را بـه خـطر انـداختند. جنبش شیخ حسین چاه کوتاهینیز در این راستا بوده است. سایکس کنسول انگلیس نیز در گزارش سـال 8-1907 م خـود آورده اسـت که: «جنبش ملی ایران به طر ق زیاد بر منافع انگلیسی تأثیر مـعکوس داشـته است. راههای تجاری را ناامن کرده است و از طرفی به سبب رفتار و نگرش ضد اجنبی انجمنها و روزنامههای مـحلی، بـا توجه به اینکه درآمدهای این دو نیروی موذی کاهش یافته و با آن وظایف اجـرایی کـه برخوردارند اقتدار مقامات رسمی دولت را تضعیف کـرده و وادارشـان مـینماید تا برخلاف سابق در رفتارشان با ما کـمتر مـوضعی آشتیجویانه داشته باشند. »وی همچنین در مورد اوضاع جنوب ایران و شرایط حاکم آن روز گفته است کـه آزادی مـطبوعات و اعطای حق برپایی اجتماعات سـبب شـده است تـا در جـنوب ایـران نیرویی با عنوان«حزب ایران جـوان»بـه وجد آید. این فشار بر انگلیسیها سنگین آمده بود. اوضاع اقتصادی بـوشهر و مـنطقه جنوب ایران تا وقوع جنبش شـیخ حسین چاه کوتاهی نـابسامان بـود و این موضوع در گزارشهی سالیانه سـایکس مـنعکس شده است. ازاینرو باید در کنار روح اجنبی ستیزی، از مشکلات اقتصادی نیز به عنوان یـکی از دلایـل وقوع جنبش یاد کرد کـه در پیـ حـذف اقتدار و حاکمیت انـگلیسیها بـر حیات اقتصادی و سیاسی مـردم جـنوب مردم.
تهران، خیابان شهید دستگردی (ظفر)، نبش گوی آبادی، پلاک 75 تلفن 26705079 - 26705089
© کلیه ی حقوق مادی و معنوی متعلق به موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی می باشد.