اکبر خوشزاد
سید غـلامرضا سعیدی به سال 1314 ق/1274 ش در روستای نوزاد از بخش مؤمنآباد بیرجند به دنیا آمد. پدرش سید مـحمد، از سادات میر آفتاب و مـادرش بـیبیرقیه نیز سیده بود. سعیدی در شش سالگی به مکتبخانه روستای زادگاه خود رفت و قالیبافی را نیز فراگرفت. پدرش تاجر بود و بیشتر در هرات به سر میبرد، تا آنکه در 1282 ش، خانوادهاش را به بیرجند منتقل کرد و غلامرضا را بـه مدرسه تازهتأسیس شوکتیه فرستاد. این مدرسه به همت امیر شوکت الملک علم، در اوایل مشروطیت و به سبک دار الفنون تأسیس شده بود و سعیدی که از نخستین دانشآموزان آن مدرسه بود، به دلیل آنکه در مکتبخانه سـواد خـواندن و نوشتن را فرا گرفته بود، در کلاس دوم مشغول به تحصیل شد. مدیریت مدرسه با میرزا احمد مدیر نراقی بود که در تهران با میرزا حسن رشدیه همکاری داشت. میرزا احمد، فارسی و عربی تـدریس مـیکرد و تدریس او به نحوی بود که دانشآموزان مدرسه در سالهای چهارم و پنجم، کاملا به زبان عربی مسلط میشدند و میتوانستند مجلات عربی را به خوبی مطالعه کنند. مجلات الهلال، المقتطف و المقتیس به درخـواست مـیرزا حامد مدیر نراقی از مصر فرستاده میشد. سعیدی با مطالعه این مجلات علاوه بر تقویت زبان عرابی خود، اطلاعات وسیعی نیز از مسائل سیاسی و اوضاع جهان کسب میکرد. در مدرسه شوکتیه، بـرادر مـدیر نـراقی، میرزا مهدی نراقی) از تحصیلکردگان مـدرسه عـلوم سـیاسی) ، محمود کسروی، میرزا محمد حسین مجتهد بیرجندی و شیخ هادی هادوی نیز تدریس میکردند. دروس مدرسه شوکتیه خلاصهای از درسهای مدرسه علوم سیاسی و دار الفـنون و تـرکیبی از عـلوم قدیم و جدید بود و سعیدی علاوه بر ادبیات فـارسی و عـربی، معارف اسلامی، ریاضیات قدیم و جدید، هندسه، منطق و فلسفه، تاریخ و جغرافیا، علوم طبیعی، حفظ الصحه و هیئت و نجوم را میآموخت. سعیدی از سـال دوم بـه مـدت پنج سال نزد میرزا احمد مدیر نراقی زبان فرانسه را بـه خوبی فراگرفت و در خارج از مدرسه، زبان انگلیسی را نزد مستر هیل، رئیس وقت بانک شاهنشاهی بیرجند، آموخت و چنان بر زبـان انـگلیسی مـسلط شد که پس از پایان دروس مدرسه، در 21 سالگی، برای مدت سه سـال در بـانک شاهنشاهی به کار پرداخت و پس از آن در مدرسه شوکتیه به تدریس پرداخت. سعیدی در 1310 ش به استخدام بانک ملی ایران درآمـد، کـه چـند سالی از تأسیس آن نمیگذشت و در مأموریتهایی به شهرهای سبزوار، تربتحیدریه و زابل، در سمتهای مـختلف خـدمت کـرد. در زمان خدمت در زابل، چند سخنرانی ایراد کرد که چون موضوع آنها با وضع حـکومت آن روزگـار سـازگار نبود به قم منتقل شد و مدتی در سمت رئیس بانک ملی قم خدمت کرد و در ایـن مـدت با مطالعه و ترجمه مجلههای عربی و انگلیسی مانند: المقتطف، المصور، الهلال، ریدر دایجیست و اسـلامیک ریـویو، بـا اوضاع جهان ویژه مسائل و مشکلات عالم اسلام آشنا شد. سعیدی پس از حوادث شهریور 1320 به تـهران آمـد و ضمن آشنایی با مراکز دینی و فرهنگی این شهر به همکاری با آنها پرداخـت. وی بـا مـطالعه گسترده در فرهنگ و تمدن اسلامی به این نتیجه رسیده بود که باید بر اساس نیاز جـامعه، تـحلیلی جدید و طرحی نو از مسائل اسلامی را مطرح کرد؛ لذا پس از تأسیس «کانون تربیتی و فکری» در مـسجد هـدایت، در ابـتدای دهه 1320 ش، به همکاری با بانیان آن: آیت اللّه سید محمود طالقانی و آیت اللّه مرتضی مطهری پرداخت و در سخنرانیهای مـتعدد، مـسائل و مـشکلات جهان اسلام از جمله مشکلات مسلمانان هند و فلسطین را بیان کرد. از آن جمله در 1335 ش، با دعـوت دو دانـشجوی مصری و چند نفر از دانشجویان ایرانی به مسجد هدایت، درباره روابط فرهنگی بین ایران و مصر و اقدامات و حـمایتهایی کـه از اسرائیل میشد، گفتگوهایی صورت گرفت که در نتیجه آن آیت اللّه طالقانی، پیشنماز مسجد هـدایت و غـلامرضا سعیدی، به عنوان بانی این امر، تـوسط فـرمانداری نـظامی تهران احضار و بازجویی شدند. در آن زمان کـه هـنوز ساواک شکل نگرفته بود و مسائل امنیتی در اداره اطلاعات شهربانی و فرمانداری نظامی تهران رسیدگی مـیشد. سعیدی با انجمن ها و محافل دینی همکاری کرد و با شروه نهضت اسلام به آن پیوست. این مقاله به حیات و اقدامات معرفی آثار او می پردازد.
تهران، خیابان شهید دستگردی (ظفر)، نبش گوی آبادی، پلاک 75 تلفن 26705079 - 26705089
© کلیه ی حقوق مادی و معنوی متعلق به موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی می باشد.