کاریکاتورها، کارتون ها، طرح ها و تصویرهایی که در مقطع خاصی از جریانات اجتماعی و خیزش های سیاسی به طور غیررسمی خلق و انتشار می یابند، جزیی از فرهنگ مبارزاتی مردم هر کشور است. این نمونه آثار را به طور کلی می توان در گونه طرح های انتقادی  هجایی و یا بعضاً طنز قرار داد و اگر شیوه اجرا کارتون و یا کاریکاتور باشد می شود آن را کارتون های هجایی نامید. تأکید بر روی واژه هجایی به این جهت است که معمولاً بار هجوآمیز بودن این آثار بیشتر از بار فکاهی و یا طنزآ میز بودن آن است. از نظر شیوه انتشار، باید این آثار را در گونه شبن امه ها بررسی و زیرمجموعه آن قرار داد. سابقه این کار در ایران به شروع نشریات تک ورقی انتقادی در سال های پایانی سلطنت ناصرالدین شاه قاجار برمی گردد. در آن دوره روزنامه های تک ورقی انتقادی، چون اجازه رسمی انتشار نداشتند، به صورت شبن امه و بدون ذکر نام افراد یا محلی برای شناسایی، نشر یافته و مخفیانه پخش می شدند.