ایران کشوری پهناور با اوضاع اقلیمی و عوارض طبیعی گوناگون است. در چنین قلمروی، توسعه به مفهوم گسترده آن مستلزم تحقق شرایطی است که یکی از مهمترین آنها وجود راه های مواصلاتی مناسب می باشد. از نخستین گام دولت ایران در عصر ناصری برای احداث خط آهنی سراسری در چارچوب امتیاز اعطایی به بارون ژولیوس دورویتر تبعه بریتانیا ( ۱۲۸۹ ه ق/ ۱۸۷۲ ) تا ساخت آن در دوران رضاشاه پهلوی ( ۱۳۱۷ ش/ ۱۹۳۸) نزدیک به هفت دهه به طول انجامید. مهمتر آن که از دیدگاه برخی از نویسندگان در انتخاب مسیر این خط آهن نیز به جای توجه به منافع ملی، منافع بریتانیا لحاظ شده بود. نوشته حاضر در سه بخش به مسیرهای مطروحه برای خط آهن ایران و خاورمیانه در دو دهه آغازین قرن بیستم اختصاص دارد تا دستمایه ا ی برای مطالعه احداث خط آهن ایران در عصر پهلوی فراهم آید: ۱ مسیرهای مطروحه تا ۱۳۳۶ ه ق/ ۱۹۱۷ ۲ ترجمه گزارشی سری از ستاد ارتش بریتانیا در ۱۳۳۷ ه ق/ ۱۹۱۸ تحت عنوان سیاست [احداث] راه آ هن در ارتباط با سیاست کلی نظامی [بریتانیا] در خاورمیانه  (با دو سند ضمیمه)  ترجمة پیشن ویس صورت جلسه کنفرانس بین وزارتخانه ای در وزارت امور خارجه بریتانیا در ۱۱ ژانویه ۱۹۱۹ [ ۸ ربیع الثانی ۱۳۳۷ ه ق] در مورد خطوط آهن خاورمیانه.