امروزه احزاب یکی از مهمترین نهادهای سیاسی و اجتماعی و رابط بین دولت و مردم هستند. در نظامهای مردمسالار ماقبل مدرن، از آنجا که دمکراسی به طور مستقیم اعمال می شد، نیازی به نهادهای حدواسط نبود. به عبارت دیگر زمانی که به واسطه رشد جمعیت و مشکلات فنی و ابزاری، حکومت نخبگان منتخب اکثریت مردم جایگزین دمکراسی مستقیم شد، ضرورت وجود نهادهای حدواسط نیز احساس گردید. هگل، فیلسوف سیاسی، با طرح مثلث «خدا، عیسی مسیح، مردم و دولت، جامعة مدنی، خانواده» اذعان می دارد همانگونه که در نظام خلقت، عیسی مسیح واسطه و میانجی بین خالق و مخلوق است، در نظام سیاسی نیز سه پایه یا سه دقیقه دولت، جامعه مدنی و خانواده وجود دارد که جامعه مدنی (احزاب، نهادها، گروههای مردمی و ...) حلقه ارتباطی بین خانواده و دولت است و نقش میانجی را ایفا می کند. درواقع احزاب سیاسی ضمن سامان دادن به افکار و نظریات مردم، آن را به منابع قدرت و تصمیم گیری انتقال می دهند؛ اما اگر به نقش احزاب در ایران نگاه کنیم، مشاهده می کنیم که احزاب در ایران هیچ گاه کارکرد یک حزب سیاسی را مانند جوامع غربی نداشته اند. اغلب حرکتها و گروههای سیاسی در ایران پس از انقلاب مشروطیت، با آغازی خوب و سرشار از امید، برنامه ها و شعارهایشان غالباً با اقبال مردم مواجه می شد، اما پس از مدتی به وسیله استعمارگران خارجی یا مستبدین داخلی و یا قدرت پرستان و نفع طلبان ماجراجو و یا سایر عوامل به انحراف کشیده می شدند. اغلب زمانی اهداف و نیات بعضی از این گونه احزاب برای مردم روشن می شد و دستهای پشت پرده سیاستب ازان حرفهای برملا می گردید که بیشتر رهبران و کادرهای حزبی به اهداف خود دست یافته و یا سرانجام به استخدام حکومتی درآمده بودند. متأسفانه عملکرد آنها به جای ارتقای فرهنگ و مبارزه سیاسی، اخلاق سازشکارانه و تسلیم و ریا و نفاق و حیله گری را به مردم آموزش می داد. اینگونه احزاب اصولاً در بهبود امور داخلی مملکت تأثیری نداشتند و معمولاً به عنوان وسیله ای برای تأمین منافع شخصی، دسیسه گری های مختلف و تحریک و فشار در پیشبرد خواسته های تجار و ملاکین، رؤسای ایلات و قطب های دیگر به شمار می آمدند. احزاب زمان پهلوی دوم نیز به جای آنکه از قاعده هرم قدرت رشد کرده توسط نیروهای اجتماعی به وجود آیند، اغلب توسط دولتها به وجود آمده نماینده هیچ کدام از نیروهای اجتماعی به شمار نمی رفتند. در این مقاله قصد آن داریم «حزب رستاخیز»، یکی از اینگونه احزاب را مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد.
