تاریخ یک قرن اخیر ایران، بویژه مجموعه تحولاتی که به پیروزی انقلاب اسلامی منجر شد، همواره جذابیت‌های پژوهشی خاصی برای محققان و تاریخ‌پژوهان داشته است. زندگی و زمانه شخصی و سیاسی محمدرضا پهلوی به عنوان آخرین پادشاه ایران، یکی از محوری‌ترین موضوعات مورد بحث در این دوره است. در این زمینه البته کتاب‌های بی‌شماری از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون به رشته تحریر درآمده است. در همه این آثار تلاش شده است رفتارهای حکومت و شخص پهلوی دوم و تأثیر آن در تحولات و رخدادهای منتهی به پیروزی انقلاب بررسی شود. همه این تحلیل‌ها دو جنبه داشته است. از جمله آثاری که طی سال‌های اخیر و در همین زمینه نگاشته شده است کتاب شاه (The Shah) نوشته عباس میلانی است که با عنوان "نگاهی به شاه" به فارسی ترجمه شده است. میلانی 64 ساله مدیر مطالعات ایران در دانشگاه استانفورد و استاد علوم سیاسی آن دانشگاه است. نام وی اولین بار در چهارده سال پیش با کتاب معمای هویدا بر سر زبان‌ها افتاد. کتاب شاه در سال 2011 به وسیله انتشارات «مک میلان» منتشر شد. پس از ترجمه کتاب به فارسی به دست خود میلانی، در آوریل 2013 (بهار 1392) بوسیله انتشارات «پرسین سیرکل» کانادا روانه بازار کتاب شد. کتاب با تصویری از شاه در روی جلد که او را در حالتی پرقدرت نشان می‌دهد و تصویری غمگنانه از شاه که احتمالاً متعلق به زمان خروجش از ایران است، در صفحات نخست در کنار مطلبی از امام خمینی(ره)، که در بازگشت از تبعید در بهشت زهرا ابراز نموده است آغاز می‌شود. این کتاب به شیوه بیوگرافی‌نویسی همراه با جزئیات زیاد از زندگی شاه از تولد تا مرگ او به رشته تحریر درآمده است. در فصل اول به بررسی حالات شاه بعد از خروجش از ایران و آنچه در مصر و مراکش بر او گذشته می‌پردازد و در 19 فصل آینده تحولات سیاسی داخلی و خارجی حکومت پهلوی‌ها را با تأکید بر شخص محمدرضا پهلوی پردازش می‌کند. شیوه نگارش این کتاب، آن را شبیه رمان کرده و همین خواندنش را جذاب‌تر می‌کند. همانطور که نویسنده خود ادعا دارد برای این کار 60 هزار صفحه سند طبقه‌بندی شده از آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان، 14 جلد سخنرانی‌های شاه و هزاران صفحه تاریخ شفاهی(1) ایران را بررسی نموده است. بدین منظور با رؤسای دفتر، رئیس تشریفات، محافظان و نزدیکان شاه نیز گفت‌وگو کرده و از اسناد طبقه‌بندی‌شده سفارت‌خانه‌های انگلستان، آمریکا، روسیه و آلمان در ایران، اسناد وزارت امور خارجه، اسناد کنفرانس گوادلوپ در مجموعه اسناد کاخ سفید و آرشیو اسناد اردشیر زاهدی، بهره برده است. او همچنین به مدرسه له‌روزه‌ سوئیس، که شاه در نوجوانی در آن تحصیل می‌کرده است، مراجعه کرده و بیش از صد صفحه مطلب درباره او یافته است. (حسینی) نویسنده مدعی است که در نگارش کتاب سعی نموده مقوله شاه و انقلاب [اسلامی] را به دیدی تاریخی بنگرد. به عبارتی مدعی است که تمام این ماجرا را با بی‌طرفی نگریسته است. در این مقاله تلاش خواهد شد این ادعای نویسنده، با توجه به محتوای کتاب، بررسی و راستی‌آزمایی شود. لازم به ذکر است که قبلاً برخی از چهره‌های علمی و سیاسی داخلی و خارجی به این کتاب انتقاداتی وارد آورده‌اند.