نویسنده مقاله روبرت روسو، دیپلمات آمریکایی است که از اواخر پاییز 1324 تا اوایل تابستان 1325، کنسولگری آمریکا در تبریز را اداره می‌کرده است. توجه به تاریخ فوق و حوادثی که در این فاصله در آذربایجان اتفاق افتاده است، اندیشه را بدان سو می‌برد که روبرت روسو یک دیپلمات و کارمند معمولی نبوده است؛ بلکه باید «افسر اطلاعاتی» کارکشته و برجسته‌ای باشد. روسو، بسیاری از حوادث آذربایجان را از نزدیک شاهد بوده است بنابراین گزارش وی می‌تواند از نظر خبری، منبع مهمی به حساب آید. روسو، 15 اسفند ماه سال 1324 را که تاریخ ورود ارتش سرخ به آذربایجان است، مبدأ تاریخ جنگ سرد می‌داند. این نکته‌ای است نغز؛ ایران، با موقعیت استراتژیک بی‌نظیر خود، سده‌هاست که در سرنوشت جهان جایگاه تعیین‌کننده‌ای یافته است. این «قبله عالم» نه تنها سرنوشت و پایان جنگ جهانی دوم را رقم زد و «پل پیروزی» متفقین شد؛ بلکه به اعتقاد این دیپلمات اطلاعاتی آمریکا نقطه آغاز «جنگ سرد»ی شد که 66 سال به طول انجامید و با شکسته شدن و فروپاشی «اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی» به فرجام خود رسید. گرچه دو قدرت اصلی و برنده جنگ در کنفرانس‌های تهران و یالتا و پتسدام بر سر تقسیم جهان به توافق رسیده بودند، اما شوروی، با وارد کردن قوایش به ایران و برپایی دولت پوشالی در تبریز، در حقیقت برای آن توافق‌ها ضمانت اجرا پیدا کرد تا بتواند «طلب» خود را در شرق اروپا وصول کند. روسو با توجه به همین نکته ظریف عملیات موازی و همزمان روسیه در آذربایجان ایران و بلغارستان را بررسی کرده است. روبرت روسو گزارشی از برآمدن و فروغلتیدن دولت مستعجل فرقه دمکرات در آذربایجان به دست داده است که حاوی توصیف دقیق و تحلیل و تفسیر مستند از رویدادها و تحولات  ایران و جهان آن دوران یک ساله است. نورالدین کیانوری آخرین دبیر اول حزب توده در خاطرات خود می‌نویسد: «بعدها شوروی‌ها به ما گفتند که ما... در جریان جنگ احساس کردیم که در آینده دشمن اصلی ما آمریکا خواهد بود و مستقر شدن آمریکایی‌ها در سرحدات شمالی ایران و حتی در دریای خزر خطر فوق‌العاده بزرگی برای ماست.»1 بر پایه این تحلیل، جداسازی بخشی از خاک ایران که بتواند خطر آمریکا را کاهش دهد در دستور کار دولت کمونیستی شوروی قرار گرفت. تأسیس فرقه دمکرات به منظور جدا ساختن آذربایجان و برپایی دولت کمونیستی و الحاق آن به شوروی به عنوان اقدام پیش‌دستانه شوروی در برابر آمریکا نیز می‌تواند معنا یابد. به هنگام تأسیس فرقه دمکرات، حزب توده که تأییدیه از کمینترن داشت و خود را تنها حزب کارگری و کمونیستی ایران می‌دانست با استناد به اظهار لنین که در یک واحد جغرافیایی نمی‌توان دو حزب کارگری و کمونیستی داشت، شکایت به حزب کمونیست شوروی می‌برد. ایرج اسکندری می‌نویسد: «ما اصلاً چنین چیزی را قبول نداشتیم و می‌گفتیم آخر این چه معنایی دارد و تعجب می‌کردیم. خیال می‌کردیم پیشه‌وری خودسرانه و به ابتکار خود این کار را کرده ولی بعداً دیدیم کم کم رفقایی که ارتباط بیشتری با مراجع [حزب کمونیست شوروی و سازمان اطلاعاتی آن کشور] داشتند، آمده و گفتند که رفقا عقیده‌شان این است و قضیه‌ای است که مورد پشتیبانی است. بعداً هم از طریق اخبار بین‌المللی اطلاع حاصل کردیم که جریان از طرف مقامات شوروی یا دولت شوروی پشتیبانی می‌شود.»2