شماره 57 - تابستان 1396

دو شماره از فصلنامه مطالعات تاریخی مربوط به بهار و تابستان 1396 در شماره های پیاپی 56 و 57 در اختیار علاقه مندان تاریخ معاصر قرار گرفت . در این دو ویژنامه در مجموع 125 سند در 473 برگ در باره اعضای چریکهای فدایی خلق منتشر شده است. این اسناد مهم در چهار بخش دسته بندی شده اند.
بخش اول به متن دست نویس مسعود بطحایی در 115 صفحه دست نویس و اعلامیه چریکهای فدایی خلق در یک صفحه در باره او اختصاص دارد . بطحایی دراین بازجویی که توسط اعضای سازمان چریکهای فدایی خلق پس از پيروزی انقلاب اسلامی در هشتم فروردین 1358 انجام شده است، شرح مبسوطی از چگونگی گرفتار شدنش در دام ساواک ارائه می دهد.
دراین سند او تلاش می کند همکاری با ساواک را در پوشش کلک زدن به ساواک توجیه کند. اما درعمل وقتی ماجرای بیش از چهار سال همکاری با ساواک را توضیح می دهد ، متوجه می شویم که چگونه در جدال با شگنجه گران ساواک ، عضدی ، رسولی ، حسینی و آرش مجبور به دادن اطلاعتی درباره افرادی شده است که به هر دلیل تصورمی کرده می تواند در باره آنها به ساواک اطلاعات راست و دروغ بدهد.
دراین سند همچنین جزئیاتی از اطلاعات مهمی در باره چگونگی برنامه ریزی ساواک برای کشتن 9 زندانی به بهانه فراراز زندان از نگاه بطحایی ارائه می شود. همچنین در باره نقش بطحایی در مشورت دادن به ساواک درباره طرح های اجرایی ساواک درزندان ها برای نفوذ بین زندانیان به خط خود او در اختیار مخاطبان قرارگرفته است.
دربخش دوم 26 سند ازاسناد درون گروهی چریکهای فدایی خلق در 124 برگ ارائه شده که این اسناد شرح مختصری ازعملیات متقابل چریکها و ساواک راعلیه یکدیگر و دلایل ضرباتی که دستگاه امنیتی به آنها وارد کرده است، از زبان مسئولین وقت چریکهای فدایی خلق می خوانیم . دراین اسناد درون گروهی، چریکها ضمن ارزیابی نقاط قوت و ضعف خود در 25 عملیات ؛ ازمنظر رفتار فردی ، تیمی و سازمانی عملکرد آنها را نقد کرده اند. این اسناد به شرح حوادثی می پردازد که در فاصله زمانی دی ماه 1354 تا آبان 1356 اتفاق افتاده است. پژوهشگران علاقه مند درمجموع از طریق خواندن اسناد مذکور با جزئیات عملیات چریکهای فدایی خلق در 20 محله مختلف تهران و شهرهای مشهد ، آمل ، قائم شهر ، ساری ، گرگان آشنا می شوند. مهم ترین بخش این اسناد مربوط به شرح درگیری چریکها با ماموران ساواک در تهران نو است که از زبان حمید اشرف نقل شده است .
دربخش سوم این اسناد که در شماره 57 فصلنامه تابستان 1396 منتشر شده به گزارش عملیات ساواک علیه اعضای چریکهای فدایی خلق اختصاص یافته است. دراین بخش 31 سند در 41 برگ ، منتخبی از اسناد ساواک که به جزئیات درگیری ها و یا تعقیب و گریزساواک با 15 نفر از اعضای اصلی چریکها می پردازد ، قابل مشاهده است. همچنین دراسناد ارائه شده از حدود 50 نفر از چریکها درموضوع های مختلف نام برده شده است که درمهم ترین موضوع های این گزارش ها می توان شرح ساواک در باره چگونگی شروع عملیات سیاهکل و نحوه برخورد ماموران ژاندارمری با این موضوع و تعقیب عملیات چریکها توسط ساواک را مطالعه کرد. همچنین ارائه جزئیاتی ازچگونگی شناسایی پایگاه تیمی حمید اشرف و نه نفر دیگر از چریکها که توسط یک «نفوذ اطلاعاتی ساواک» شناسایی و درنهایت هر ده نفر چریک در این درگیری کشته می شوند.
در بخش پایانی درمجموع 65 سند در 192 برگ ارائه شده که این اسناد بخش های مهمی از بازجویی های ماموران ساواک از 28 نفر اعضای چریکهای فدایی خلق را به پژوهشگران تاریخ معاصر ارائه می کند.
افرادی که در این بخش اسناد بازجویی های آنها ارائه شده اند ، در بازجویی های خود اطلاعات مهمی را در باره روند تحولات آن روز ایران در فاصله فروردین 1347 تا فروردین 1356 روایت می کنند.
دراین اسناد منتخب از مجموع 53 جلسه بازجویی ، در باره بیش از 300 نفر از چریکهای فدایی خلق اطلاعاتی به مخاطبان ارائه می گردد. دراین میان، بازجویی های بیژن جزنی یکی ازرهبران شاخص چریکهای فدایی به همراه عباس سورکی و عباس مفتاحی بیشتر از سایرین جلب توجه می کند.
درمجموع اسناد ارائه شده دراین دو شماره ویژه نامه سازمان چریکهای فدایی خلق ، مربوط به جلد اول کتاب "چریکهای فدایی خلق از نخستین کنش ها تا بهمن 1357 " نوشته آقای محمود نادری اختصاص یافته که در سال 1388 توسط موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی منتشر گردیده بود .
اصل اسناد بر روی سایت فصلنامه قابل دسترسی برای همه پژوهشگران است و متن کامل اسناد بصورت تایپ شده که در 151 پاورقی و 518 مورد درون متنی گویا سازی شده اند ، در فصلنامه های بهار و تابستان 1396 با رعایت کامل امانت کامل گرداوری و منتشر گردیدند.
بدون شک انتشاراین اسناد به بخش های مهمی از سئوال های تاریخی پژوهشگران در باره مشی مبارزه مسلحانه بین سالهای 1350 تا 1357 پاسخ داده می شود .

مقالات این شماره