فرقه‌های بابیت و بهاییت از جمله شکافهای اجتماعی ـ سیاسی ‌(و به ظاهر مذهبی) هستند که در قرن نوزدهم میلادی در جامعه ایران بنا به شرایط خاص سیاسی ـ اجتماعی ـ اقتصادی و متأثر از عوامل داخلی و خارجی مجال ظهور و بروز یافتند. چگونگی شکل‌گیری این فِرَق را می‌توان به گونه‌ای خطی ترسیم نمود. بدین معنا که با شکل‌گیری فرقه شیخیه ابتدا بابیت و بالاخره بهاییت تشکیل گردید. این فرقه‌سازیها درست هم‌زمان با رویکرد ناقص، سطحی و نارسای ایرانیان با تجدد و مظاهر آن بوده است. البته در این میان شرایط خاص سیاسی ـ اجتماعی بویژه نابودی و اضمحلال حیات اقتصادی ـ اجتماعی ناشی از استبداد داخلی و ناتوانی و نالایقی و فساد هیأت حاکمه، جنگهای طولانی و فرسایشی ایران و روس و بروز و ظهور بسیاری از مسائل و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و... در ایران را نمی‌توان در پیدایی و ظهور این فرقه‌ها نادیده گرفت. شدت و وخامت اوضاع و شرایط اجتماعی ـ اقتصادی آن دوران به گونه‌ای بود که برخی از علما و متدینین، آن شرایط را شرایط عصر ظهور موعود آخرالزمان ارزیابی می‌نمودند. از این رو برخی از پیروان شیخیه به اصرار و تأکید «سیدکاظم رشتی» به جستجو و تلاش برای یافتن قائم آل محمد(ع) برآمدند. این توجه و کنکاش برای یافتن موعود آخرالزمان توسط پیروان فرقه شیخیه و از طرفی دیگر برخی تعالیم و آموزه‌های خاص این فرقه در باب «مهدویت» من‌‌جمله مقولاتی چون «شیعه کامل» و «رکن رابع» باعث گردید که «سیدعلی محمد باب»، از شاگردان سیدکاظم رشتی، در طرح ادعاهای بزرگ خود و تأسیس فرقه بابیت، از آن شرایط و آ‌موزه‌ها حداکثر بهره‌ را بجوید. همزمان برخی از دولتمردان و صاحب‌نظران و صاحب‌منصبان سیاسی ـ اجتماعی آن دوران از ضرورت نوسازی و ایجاد برخی اصلاحات سیاسی ـ اقتصادی و بویژه نظامی سخن گفتند و اقداماتی نیز انجام دادند. تقلید از فرنگ و یا استفاده از تجارب آن کشورها از جمله راه‌حلهای مطرح شده بود.

از برای تجارت و منفعت ملت امریکا، مملکتی بهتر از ایران نه (نیست)، چه که مملکت ایران مواد ثروتش همه در زیر خاک پنهان است، امیدوارم که ملت امریکا سبب شوند که آن ثروت ظاهر گردد.