قیام گوهرشاد را می توان تقابل روحانیت مشهد با مظاهر بی دینی و مذهب زدایی رضاخان دانست. با تثبیت پایه های سلطنت پهلوی، رضاخان که قدرت مطلقه را در دست داشت سعی کرد با پیاده کردن آنچه که او خود پیشرفت و تعالی جامعه م یخواند، از دول اروپایی و غربی عقب نماند و جهت نایل شدن به این مسئله آغاز ترقی مردم ایران را در حضور زنان بی حجاب در جامعه می دانست، لذا پس از سفری که به ترکیه داشت، سعی کرد با تمسک به روش کمال آتاتورک در ترکیه و امان الله خان پادشاه افغانستان که قبلاً در این راه گام برداشته بودند، ایران را با اجرای کشف حجاب به مرزهای تمدن نزدیک سازد. اجرای کشف حجاب در ایران که مردم آن پایبند به مذهب و سنت های دینی بودند، موجی از مخالفت ها و اعتراضات را به همراه داشت. انتشار خبر برپایی جشن شیراز و ضرب و شتم حسام الدین فال اسیری و همچنین تبعید دو تن از روحانیون تبریز، آیت الله حسین قمی مرجع خطه خراسان را بر آن داشت تا جهت ممانعت از اجرایی شدن کشف حجاب به تهران عزیمت و در این باره با رضاخان ملاقات و گفتگو کند. محاصره شدن ایشان در باغ سراج الملک در شهرری، موجبات ناراحتی بیت ایشان و مردم مشهد را فراهم کرد. ورود شیخ محمدتقی بهلول به مشهد و اطلاع یافتن او از وقایع اتفاق افتاده باعث شد تا در حرم رضوی حضور یابد و پس از استخلاص از اتاق کشیک های حرم طی سخنانی محاصره آیت الله قمی را محکوم و مردم را به حمایت از ایشان فراخواند. پس از سخنان او بود که مردم به یکباره به خروش آمده و از او خواستند تا بیشتر در این باب سخن بگوید و راهکار مناسبی برای مقابله با این گونه اقدامات ناصواب ارائه دهد. وی هم آنها را به گسترش تحصن در حرم رضوی فراخواند. اخبار تحصن، رضاخان را عصبانی و تا حدودی وحشت زده کرد، لذا طی دستوری از حاکم نظامی مشهد خواست مردم را تحت هر عنوانی که شده پراکنده سازد. اولین یورش مأموران نظامی در صبح جمعه نوزدهم تیرماه 1314 ش به وقوع پیوست؛ زمانی که مأموران با محاصره کردن مسجد گوهرشاد مانع از ورود مردم به داخل مسجد شدند. به گفته خود بهلول در خاطراتش، او طی ملاقات با عده ای از دولتیان و روحانیون مشهد به توافق نسبی رسیدند. اما در عمل کاری از پیش نرفت. کشتار اولیه مردم، هشت تن از علما را بر آن داشت تا طی تلگرافی به رضاشاه از او بخواهند تا ضمن عدم اجرای کشف حجاب به این غائله خاتمه دهد، اما او از سر غرور و بی اعتنا به این درخواست جواز ورود سربازان به حرم و حتی تیراندازی به سوی مردم را صادر کرد. با عقیم ماندن رایزنی های آیات عظام شیخ مرتضی آشتیانی، حسین فقیه سبزواری و نهاوندی با مقامات دولتی، یورش نظامیان به متحصنین حرم رضوی در روز یکشنبه بیست و دوم تیرماه به وقوع پیوست و در نتیجه تعداد بسیاری از متحصنین هدف گلوله های سربازان قرار گرفتند. با پایان یافتن قیام گوهرشاد، رژیم در اقدامی نابخردانه تعداد زیادی از علما را بازداشت کرد؛ عده ای، تَرک وطن کرده و متواری شدند؛ عده ای تبعید شدند؛ برخی از مناصب دولتی برکنار شدند؛ خانه افرادی که به پناهندگان حادثه پناه داده بودند، تخریب شد و... در مقاله پیش رو سعی شده با ریشه یابی زمینه های قیام، روند حوادث مورد بازخوانی قرار گیرد.
