در این مقاله به بررسی نقش سرکوب‌گرانه انگلیس و عوامل آن، در دوره پایانی نهضت جنگل، اردیبهشت 1299 تا آذر 1300، پرداخته‌ایم. عوامل انگلیس در این برهه در چند جبهه مختلف به جنگ نهضت جنگل رفتند. بخشی از عوامل برجسته انگلیس، به‌صورت نفوذی در میان بلشویک‌ها حضور پیدا کردند و جریان چپ را به سمت اهداف انگلیس مدیریت کردند. آن‌ها با تندروی، رهبری این جناح را به‌دست گرفتند و فعالیت‌هایی انجام دادند که به ضرر نهضت جنگل بود. از سوی دیگر، میرزا کریم‌خان رشتی، از برجسته‌ترین عوامل انگلیس در ایران معاصر، جبهه عظیمی ایجاد کرد و طیف مختلفی از گروه‌های داخلی را حول محور ضدیت با نهضت، گردآورد. شوروی هم، ‌به‌رغم تمام شعارهای ضدامپریالیستی، برای نابودی نهضت جنگل، با انگلیسی‌ها همکاری و در نهایت نهضت را سرکوب کردند.

از آغاز نهضت مشروطه، بابی‌ها (ازلی‌ها) و بهایی‌ها در رشت حضور داشتند و فعالیت‌های مخربی انجام دادند. فعالیت این جریان‌ها در دوران استبداد صغیر، در گیلان به اوج خود رسید. ‌آن‌ها تحت مدیریت جریان غرب‌گرا فعالیت می‌کردند و در فتح رشت، قزوین و تهران حضور داشتند. بخش مهمی از فعالیت ‌آن‌ها فعالیت تروریستی بود که در رشت، ‌‌تأثیرهای مهمی گذاشت و شخصیتی چون حاج ملامحمد خُمامی، از رهبران جریان شریعت‌خواهی ایران، و چند مجتهد دیگر ترور شدند و به شهادت رسیدند.

این مقاله به بررسی دوران استبداد صغیر و نقش هماهنگ انگلیس و روسیه در سرنگونی محمدعلی شاه قاجار و تلاش آن‌ها برای تحریف مشروطه، متناسب با اهداف استعماری‌شان، پرداخته است. در این پژوهش بر روی تحولات کانون‌های مشروطه در دوران استبداد صغیر در سه منطقه رشت، تبریز و بختیاری توجه شده و کیفیت همکاری روسیه و انگلیس در آن بررسی شده است. دامنه زمانی این تحقیق سال‌های 1287 و 1288 است. روش به‌کار گرفته شده نیز روش کتابخانه‌ای و توصیفی – تحلیلی است.

لویی رابینو نایب‌کنسول انگلیس در رشت همزمان با وقایع مشروطه بود. او شخص تاثیرگذاری در عرصه تاریخ‌نگاری معاصر ایران است و کتاب‌هایی که در زمینه تاریخ و جغرافیای سه منطقه گیلان، مازندران و گلستان (استرآباد) نوشته، از کتاب‌های مهم و پرارجاع است. عملکرد او در دوران مشروطه و یادداشت‌هایش درباره مشروطه و نیز عملکرد او نسبت به میراث باستانی ایرانیان، از مسائل مهمی است که جای بررسی دارد. جریان‌های روشنفکری چپ و راست و از جمله سیدحسن تقی‌زاده بدون آنکه به تحقیق درباره او بپردازند به تمجید از رابینو پرداخته و یا در نهایت در برابر او سکوت کرده‌اند. بعد از انقلاب اسلامی هم اقدام در خوری برای معرفی صحیح او از سوی تاریخ‌نگاران مستقل انجام نشد. در این مقاله، نویسنده بر آن است تا زندگی و عملکرد رابینو و آثاری که درباره ایران نوشته را مورد بررسی علمی و مستند قرار دهد. این مقاله به نسخه‌های اصلی آثار رابینو و به منابع دسته اولی که درباره او وجود دارد رجوع کرده است.